Stinzenfloratuin Stinze Stiens.

Stinzenfloratuin Stinze Stiens.

Een voor mij nieuwe methode om in het voorjaar het bodemleven, en daarmee ook de stinzenflora te stimuleren is het gebruik van wat men noemt compost thee. Het idee is dat je een geconcentreerde cultuur van aerobe bodemschimmels en bodembacteriën maakt en die enigszins verdund over de planten of grond versproeit.
Het voordeel van deze methode is dat je met heel weinig uitgangsmateriaal en een  beperkte hoeveelheid werk een groot oppervlak zonder al te veel moeite kunt bewerken. Met name voor terreinen van een paar duizend vierkante meter, zoals ons terrein, is dit goed praktisch uitvoerbaar. Het nadeel is dat er wat investeringen nodig zijn in apparatuur. De vraag is natuurlijk of het toevoegen van deze bodemorganismen aan een bodem, waar al veel bacteriën en schimmels aanwezig zijn een positief effect kan/zal hebben. Zonder een goede proefopzet is het niet goed mogelijk om vast te stellen wat het effect in de praktijk is. Een goede proef opzetten is lastig omdat je dan in een homogeen deel van de tuin een deel wel en een deel niet moet behandelen. Na enige tijd kun je kijken of je verschil ziet. Meestal zal het vinden van een geschikte plek lastig zijn.

Toepassing biologisch-dynamische preparaten.

Toepassing biologisch-dynamische preparaten. Bron: BD-Vereniging website.

Deze methode doet wat denken aan het preparaat 500 dat in de biodynamische landbouw wordt gebruikt. Hier wordt koemest in de hoorn van een koe gedaan en die wordt in de herfst ingegraven in de bovengrond van een akker. In het voorjaar wordt de hoorn opgegraven en de inhoud wordt aan 8 à 10 liter water toegevoegd. Het geheel wordt een uur linksom en een uur rechtsom geroerd, waarbij het de bedoeling is dat er een wervel ontstaat tijdens het roeren. Hierna wordt  het over de grond gesproeid voordat de groei begint. Het is dus bedoeld om de groei te simuleren. Zoals we zullen zien lijkt de bereiding enigszins op die van de bereiding van compost thee. De mest in de hoorn zal in de winter, toen hij in de grond zat ingegraven, verrijkt  zijn met bodemschimmels en bodembacteriën en andere bodemorganismen. Door het roeren worden deze organismen verdeeld over het totale volume en zal er genoeg zuurstof in het vat zijn.

J. Lowenfels/W.Lewis Teaming with microbes, Portland (OR) 2010.

J. Lowenfels/W.Lewis Teaming with microbes, Portland (OR) 2010.

In de literatuur kun je allerlei recepten vinden voor het maken van compost thee. Een aardig boek is Teaming with microbes, The Organic Gardener’s Guide to the Soil Food Web, van Jeff Lowenfels & Wayne Lewis. Dit boek is ook in het Nederlands vertaald en heeft dan de titel Het Bodemvoedselweb. De engelstalige editie is ook als E-book te krijgen. 

Ik heb er voor gekozen om eerst de schimmel groei te stimuleren, voordat de ‘thee’ wordt gemaakt. Afgaande op de literatuur heb ik ongeveer 500 gram rijpe goede compost gebruikt en 8 eetlepels havermout. De havermout is bedoeld als substraat waar de schimmels, die in de compost aanwezig zijn, goed op kunnen groeien. Compost plus havermout moet goed vochtig zijn, er mag nog net geen vrij water zijn. Alle vocht moet opgezogen worden door de compost en de havermout. De tweede keer heb ik de havermout eerst voorgeweekt. Het materiaal wordt dan kleverig wat menging door de compost lastiger maakt, maar met een vork is menging goed te doen. Nadeel van deze methodiek is dat er meer klonten ontstaan en dat lijkt niet ideaal. Misschien is het het best om de haver eerst droog door de compost te mengen en dan de zaak te bevochtigen, ongeveer zoals ik de eerste keer heb gedaan.

Schimmelkweek ten behoeve van compostthee

Schimmelkweek ten behoeve van compostthee bij Stinze Stiens.

Dit mengsel moet nu op 26/27 graden enkele dagen in het donker worden weggezet. De verhoogde temperatuur kan verkregen worden door de aanschaf van een warmtematje met een thermostaat. De thermostaat had ik al, het matje (15Watt) heb ik gekocht. Ik heb het materiaal in een lege emmer van 20 liter gedaan. De hoeveelheid compost is te klein om gelijkmatig te verspreiden. Een zekere laagdikte is nodig om uitdroging te voorkomen en om de temperatuurvoeler van de thermostaat te kunnen gebruiken. De emmer of bak moet wel luchtig afgedekt zijn omdat de zaak anders door verdamping te snel uitdroogt. Ik heb hiervoor een plastic vuilniszak gebruikt. Dit werkt goed. Als je af en toe gaat kijken hoe het gaat zal er voldoende zuurstof in de bak en in de compost aanwezig zijn tijdens dit proces. Een wat kleinere plastic doos of bak is waarschijnlijk beter. De luchtvochtigheid in de bak is dan wellicht nog hoger en het materiaal kan verdeeld worden over de hele bak. De grote van de bak moet ongeveer overeenkomen met de grootte van het warmtematje. Het duurt een aantal dagen voordat je duidelijke schimmelgroei kunt waarnemen. Dit zijn witte draden die over het oppervlak van het materiaal lopen. De schimmelgroei was nog niet overmatig maar wel duidelijk zichtbaar. Dit is voor verbetering vatbaar. De reden om eerst vooral de schimmels te laten groeien is dat bacteriën zich sneller vermenigvuldigen dan schimmels en dat vaste planten grond verkiezen die wordt gedomineerd door schimmels. Eenjarige planten daarentegen prefereren een milieu dat door bacteriën is gedomineerd. 

Water bij de schimmelkweek voor de compostthee

Water bij de schimmelkweek voor de compostthee bij Stinze Stiens.

Nadat de schimmels zich goed hebben ontwikkeld kan er ca. 20 liter water worden toegevoegd. Let op het water mag geen chloor bevatten. Regenwater is natuurlijk ideaal, maar in Nederland is het meeste kraanwater ook prima. Dit vat wordt dan minimaal 24 uur intensief belucht bij kamertemperatuur. Het beluchten dient twee doelen. Ten eerste wil je er voor zorgen dat er altijd voldoende zuurstof in het vat zit, omdat je hier organismen wilt stimuleren die zuurstof nodig hebben om zich te ontwikkelen. Ten tweede is het doel dat de organismen zich goed verspreiden over het totale volume en niet blijven zitten in een aantal kluitjes. Daarna is het de bedoeling om de inhoud over het terrein te versproeien. Om te voorkomen dat de sproeier verstopt raakt is het verstandig na afloop de zaak te zeven. Ik heb hiervoor een simpele keukenzeef gebruikt. Er zijn ook allerlei andere oplossingen mogelijk. Op internet kun je van alles hierover vinden. Vaak wordt er ook nog zeewier (Kelp) of ander toevoegingen gedaan waarop de bacteriën beter zouden groeien. Een afval product van de suikerfabricage, Melasse en met name ‘Blackstrap molasse’ wordt veel aanbevolen. Ik heb tot nu toe behalve de havermout geen verdere toevoegingen gedaan.

Voor de beluchting heb je een luchtpomp nodig zoals die voor beluchting van vijvers wordt gebruikt. Men stelt dat je minimaal 1 liter lucht per minuut, per liter water door moet kunnen pompen. Voor een emmer van 20 liter is dat dus minimaal 1200 liter per uur. Er zijn luchtpompen die dit precies leveren. Ik heb voor een iets krachtiger pomp gekozen van 1800 liter lucht per uur. Het prijsverschil met die van 1200 liter was niet groot. Deze pomp kwam standaard met 4 bolvormige ‘luchtstenen’ , die je in de emmer hangt en bedoelt zijn om de lucht te verdelen. Als het geheel maar flink borrelt is het goed, heel nauw zal een en ander niet luisteren. Een kleiner volume thee maken kan natuurlijk ook. Als je wilt kun je deze thee als hij klaar is verdunnen voor gebruik. Je hebt voldoende vocht nodig om het goed te kunnen verdelen over het terrein. Ik schat dat ik ongeveer 1/3 extra water heb toegevoegd. Sommige gebruikers verdunnen wel 5 keer. Hoe meer je verdunt des te lager zal de input van de gekweekte bodemorganismen zijn, bij dezelfde hoeveelheid vocht die je op een plek op de bodem brengt. De luchtpomp moet hoger staan dan het waterniveau om terugslag van water in de pomp te voorkomen. Ik heb het aanrecht in de keuken gebruikt.

Ik had nog nooit een tuinsproeier gebruikt. Toen we het huis kochten stond er een eenvoudige druksproeier van Gardena met een inhoud van 5 liter. Die heb ik grondig schoon gemaakt voor gebruik en daarna gebruikt. Aan het eind van de slang zit een dopje waarmee de fijnheid van de sproeier geregeld kan worden. Hoe verder dit dopje aangedraaid wordt hoe meer je de zaak vernevelt en des te eerder de sproeier verstopt. Ik heb de dop zo ver aangedraaid dat hij net niet los zit. Je krijgt dan een flinke straal waarmee je ook plekken die verder van het pad afliggen nog goed kunt bereiken. In deze tijd van het jaar staan er al zoveel stinzenplanten boven de grond dat we niet in de perken willen lopen. Op 26 januari heb ik voor het eerst thee versproeid. Het vroor toen niet en was nevelig weer. Daarna heeft het wel weer gevroren. Misschien is het verstandiger om het te doen op een moment dat de meeste vorst achter de rug is. Het is ook niet aan te bevelen het te versproeien bij volle zon. Een grijze vochtige dag met een temperatuur boven de 9 graden lijkt het meest geschikt. Anderzijds wil je het toedienen aan het begin van de ontwikkeling van de bovengrondse delen van de bollen, en wil je het dus ook niet te laat versproeien. Ik heb 14 februari opnieuw vers gezette thee versproeid. De thee is maar kort houdbaar, dus na bereiding moet het direct gebruikt worden.

Na afloop is het zaak om alle gebruikte materialen meteen goed schoon te maken. Als je te lang wacht en het is aangekoekt heb je agressieve middelen nodig om de zaak goed schoon te maken en dat zou ik niet aanraden. 

Sneeuwklokken en Ayttablomkes of Winterakonieten bij Stinze Stiens

Sneeuwklokken en Ayttablomkes of Winterakonieten bij Stinze Stiens.

Zaailingen van de Sneeuwklokjes bij Stinze Stiens.

Zaailingen van de Sneeuwklokjes bij Stinze Stiens.

Hopelijk draagt deze activiteit bij aan een optimale groei en bloei van de stinzenplanten. Nu bijna drie weken weken na de eerste keer sproeien zijn er al weer meer sneeuwklokjes boven de grond gekomen. Wat vooral goed is om te zien zijn de vele dunne sprieten, wat zaailingen zijn van sneeuwklokjes en andere stinzenplanten. Ook de Winterakonieten zaaien zich goed uit. Het is goed voorstelbaar dat juist deze jonge zaailingen baat hebben bij het sproeien van compost thee zo vroeg in het jaar. 

Uiteraard zijn er nog veel meer factoren in het spel en zal dit zeker geen wondermiddel zijn. Het is niet moeilijk, als je eenmaal alle spullen in huis hebt. Ik vond het leuk om te doen, en als het niet baat schaadt het vast ook niet. 

Ayttablomkes of Winterakonieten en Sneeuwklokjes Stinze Stiens.

Ayttablomkes of Winterakonieten en Sneeuwklokjes in volle bloei bij Stinze Stiens.