Willem van Riemsdijk, red. en foto’s Trudy van Riemsdijk – Zandee

Foto Barend Hooghoudt

Barend Hooghoudt (zoon van de arts Hendrik Hooghoudt en Menna Hooghoudt-Hofstee) met nichtje Minnie. Foto, 1928. Archief: Heleen Hoevers-Hooghoudt. Op de achtergrond de ‘moestuincirkel’ met o.a. bonenstaken.

Onze Vlaskamptuin in Stiens bestaat uit een beperkt aantal grotere perken. Één van deze perken werd waarschijnlijk al vanaf de aanleg van de tuin als moestuin gebruikt. Wij refereren aan dit perk als de ‘Moestuincirkel’, vanwege de vorm en vanwege de oorspronkelijke functie, hoewel het bij ons niet meer de functie heeft van moestuin. We troffen dit onderdeel van de tuin, net als de rest van de tuin, aan als een vrijwel ondoordringbare wildernis. De oorspronkelijke structuur was helemaal verdwenen.Van de structuur van het perk was niets meer te zien.

Kijkje richting de moestuincirkel. Bloeiende wilde pruim. 19 april 2013.

Kijkje richting de moestuincirkel. Bloeiende wilde pruim.    19 april 2013.

Oude vruchtbomen: perenboom (nog niet bekend) en 2 appelbomen (vermoedelijk English Winter Goldpearmain en Limoenappel). 22 mei 2013.

Oude vruchtbomen: perenboom (nog niet bekend) en 2 appelbomen (vermoedelijk English Winter Goldpearmain en Limoenappel). 22 mei 2013.

De begroeiing bestond voornamelijk uit Japanse duizendknoop, Groot hoefblad, Berenklauw, Bramen, opslag van deels fors uitgegegroeide Esdoorns, opslag van Kaukasische vleugelnoot, een aantal niet al te grote en niet al te oude appel- en pruimenbomen en een aantal Prachtframbozen. Aan de rand van dit perk staan een aantal oude appel- en perenbomen, die veel geleden hebben van de Esdoorn opslag.

Notarisappelboom, 'Mondriaan appelboom'

Notarisappelboom, onze ‘Mondriaan appelboom’. 23 augustus 2012.

De eerste ingreep was gericht op het herstellen van de oorspronkelijke structuur van het ontwerp van Vlaskamp. Nadat we het oorspronkelijke pad hadden teruggevonden kon dit alleen hersteld worden door ons een weg te kappen door de wildernis. Vrijwel in het midden van de cirkel staat een appelboom (Notarisappel) die niet al te groot is, maar die wel een mooie vorm heeft. Wij refereren aan deze boom als de ‘Mondriaan boom’, vanwege enige gelijkenis met de vruchtboom op de eerste abstracte schilderijen van Mondriaan. Alle ongewenste opslag en begroeiing hebben we verwijderd. Dit heeft geresulteerd in betere zichtlijnen in de tuin, met onder andere een beter zicht op de oude kerktoren van Stiens.

Prachtframboos, 'Mondriaan boom'

Prachtframboos haag aan de rand van de moestuincirkel. ‘Mondriaan boom’ op de achtergrond. 5 april 2014.

In de ‘Moestuin cirkel’ kwamen her en der diverse soorten stinzenplanten voor. Het beheer van de tuin is vooral gericht op de optimalisatie van deze stinzenplanten en mede daarom hebben we besloten om dit perk niet meer de functie van moestuin te geven. De stinzenplanten die in het perk voorkomen zullen daar wellicht deels ooit zijn aangeplant, maar ook deels door verwildering terecht zijn gekomen. Veel soorten kwamen alleen in beperkte aantallen en heel lokaal voor in dit perk en werden pas geleidelijk zichtbaar nadat alle opslag was verwijderd en het beheer op de stinzenplanten begroeiing was afgestemd.

Prachtframboos, narcis

Prachtframboos met op de voorgrond een heerlijk geurende narcis, vermoedelijk de Seagull. 5 april 2014.

Narcis

Ice Follies, narcis in de moestuincirkel. 18 april 2014.

Narcis in moestuincirkel. 18 april 2015.

Orange Phoenix, narcis in moestuincirkel. 18 april 2015.

Narcis in moestuincirkel

Mount Hood, narcis in moestuincirkel. 2 mei 2015.

Insulinde, narcis bij Stinze Stiens.

Insulinde, narcis in de moestuincirkel, april 2015.

De Prachtframbozen flankeren een deel van de cirkelrand op enige afstand van de buitenrand. Dit is een enscenering die heel goed in een ontwerp van een Vlaskamp tuin past. Tussen de Prachtframbozen en de cirkelrand staan groepjes oude soorten gecultiveerde Narcissen, die we met deskundige hulp voor het merendeel hebben kunnen identificeren. Zowel de Narcissen als de Prachtframbozen komen nu weer goed tot hun recht, terwijl ze door alle opslag flink in de verdrukking waren gekomen.

Pulmonaria

2 perkjes Longkruid (Pulmonaria officinalis en vermoedelijk ‘rubra’), blad van uitgebloeide sneeuwklokjes, Pruimenboom Reine Victoria. 5 april 2014.

We troffen ook een groepje Salomonszegel aan, een enkele Helleborus, en twee kleine groepjes losse planten Longkruid. Verder was er ook nog een plastic vijver. Dit jaar hebben we besloten deze  te verwijderen. Aan de rand van de vijver stond een polletje witte Kievitsbloemen.

Kievitsbloemen

Kievitsbloemen. 28 april 2013.

Vijver verwijderd. Salomonszegel erachter.

Vijver verwijderd. Erachter: Salomonszegel en links het ‘Mondriaan boompje’. 17 augustus 2015.

Twee jaar geleden  ontdekten we aan de voet van een Pruimenboom wat groene sprieten die al aan net eind van de herfst boven de grond kwamen.

Driekantig look

Driekantig look (Allium triquetrum). 5 april 2014.

Dit bleek Driekantig look (Allium triquetrum). Rond die plek waren ook een polletje Winterakonieten een paar Boshyacinthen en wat sneeuwklokjes aanwezig. Onder de ‘Mondriaan boom’ vinden we een paar Scylla siberica’s.  Sneeuwklokken waren in een aantal grote groepen aanwezig. Interessant is dat een soort als Driekantig look, die enorm kan woekeren als de omstandigheden gunstig zijn, zich net staande heeft weten te houden in het geweld van de verbossing die gaande was ten gevolge van jarenlang gebrek aan onderhoud van de tuin.

Zicht op moestuincirkel met Winterakoniet, Driekantig look en Sneeuwklokjes

Zicht vanaf de voormalige boomgaard op moestuincirkel met Winterakoniet, Driekantig look en Sneeuwklokjes. 1 maart 2015.

De veranderingen die plaats hebben gevonden in de ‘Moestuincirkel’ de afgelopen paar jaar zijn het gevolg van het gekozen beheer dat gaandeweg is ontstaan. Er is nooit een vast beheersplan gemaakt en ook niet een ontwerp hoe dit deel van de tuin er uit zou moeten komen te zien.

Salomonszegel, Fluitenkruid en Zevenblad.

Salomonszegel, Fluitenkruid en Zevenblad. 10 mei 2013.

Tussen de Salomonszegel groeide Zevenblad, Brandnetel en wat Fluitenkruid. Deze planten zijn de afgelopen jaren met de hand er tussen uit gewied door ze zo laag mogelijk bij de grond af te knippen of af te breken. Het resultaat is dat de Salomonszegel planten nu een grotere dichte groep vormen. Omdat de groep zich ook steeds verder wilde uitbreiden is er dit jaar voor het eerst met de zeis wat van de randen afgemaaid. De planten worden verder niet afgemaaid, maar sterven aan het eind van de herfst af en komen in het voorjaar weer op. Inmiddels is de begroeiing op deze plek zo dicht dat er nog nauwelijks gewied hoeft te worden.

Driekantig look achtergrond, Boshyacint op voorgrond, Daslook

Driekantig look achtergrond, Boshyacint op voorgrond, Daslook (rechts). 13 mei 2015.

Ook tussen het Driekantig look wordt af en toe op dezelfde manier gewied als bij de Salomonszegel. De planten breiden zich inmiddels behoorlijk uit. Ook deze planten worden in de zomer niet afgemaaid omdat ze pas laat zaad vormen. Het idee is om de planten een flinke groep te laten vormen rond de Pruimenboom (soort: Wichters). Om dit proces te bevorderen is er dit jaar met de hand wat zaad geoogst en uitgestrooid rond de Pruimenboom. De planten zaaien zich nu duidelijk uit, deels van nature en deels een handje geholpen door ons beheer. Binnen een paar jaar zal deze soort op deze plek vermoedelijk de omvang hebben bereikt die ons nu voor ogen staat. Als de plant te agressief wordt kan het zijn dat we hem weer uit de tuin verwijderen.

Ook de paar Longkruid planten die we aantroffen hebben zich flink uitgebreid doordat we ze niet afmaaien en doordat we het onkruid er tussenuit wieden. Er zijn inmiddels twee behoorlijke plekken ontstaan, vrij dicht bij elkaar en niet te ver van het pad rond de cirkel. De planten binnen een plek staan nu zo dicht dat onkruid vrijwel geen kans meer krijgt. Inmiddels is het beheer er ook op gericht om de omvang en de vorm van deze plekken zo te houden dat het goed past in de structuur van onze Vlaskamp tuin.

Sneeuwklokjes

Moestuincirkel bij zonsondergang. Uitgeplante Sneeuwklokjes die verbinding vormen tussen bestaande groepen zijn al goed zichtbaar. Zichtlijn naar de St. Vitus kerk. 3 maart 2015.

Er waren een paar plekken met veel Sneeuwklokjes, die zich van nature inmiddels ook goed uitbreiden bij het gekozen maaibeheer. De Sneeuwklokjes  groeien op meerdere plekken weelderig in de tuin. Het beheer is er op gericht om deze plekken optisch en praktisch meer met elkaar te verbinden zodat het in het vroege voorjaar een nog fraaier geheel vormt dan het nu al is. Om de natuur een handje te helpen hebben we vorig jaar en dit jaar Sneeuwklokjes verplant en zodanig uitgeplant in de “Moestuincirkel’ dat er verbindingen worden gelegd tussen de reeds aanwezige groepen Sneeuwklokjes. Het idee is dat de Sneeuwklokjes zich als het ware door de hele tuin heen slingeren. Het beste effect wordt verkregen als de planten zich goed van nature willen vermenigvuldigen. In de cirkel zijn ook een paar Bostulpen afkomstig van andere plekken in de tuin geplant. Tot nu toe slaan die nog niet erg aan.

Scilla siberica geplant

Scilla siberica geplant. 11 september 2015.

Helleborus

Helleborus die in 2015 niet tot het voorjaar kon wachten en door het extreem warme weer al eind december in bloei was. 28 december 2015.

Helleborus

Helleborus in de moestuincirkel. 18 april 2015.

Bij de ‘Mondriaanboom’ troffen we enkele Scilla’s (siberica) aan. Dit jaar hebben we flink wat van deze biologisch geteelde bollen gekocht bij De Warande en op deze plek geplant. In dit gebied kwam aanvankelijk veel Klimop voor. Nadat we die zo goed mogelijk verwijderd hadden groeien de Prachframbosen, Sneeuwklokjes en Narcissen een stuk beter dan daarvoor. De rood bloeiende Helleborus groeit nu beter uit en bloeit mooi, maar heeft zich nog niet uitgebreid. De oude vruchtbomen die we na het verwijderen van de opslag professioneel hebben laten snoeien, gaven dit jaar behoorlijk veel fruit.

'Mondriaan boom' in bloei, omringd met Fluitenkruid en Longkruid

‘Mondriaan boom’ in bloei, omringd met Fluitenkruid en Longkruid op de voorgrond. 13 mei 2015.

Door de diverse ingrepen en beheersmaatregelen ontstaat er meer structuur in de begroeiing. Voor een deel is de begroeiing te sturen en voor een deel bepaalt de natuur zelf hoe de begroeiing zich ontwikkeld. Welke sturing en welk beheer in welke situatie het beste past leer je door veel waar te nemen op het eigen terrein en op andere terreinen met stinzenplanten, en door te praten met andere terreinbeheerders.

Overzicht tuin

Overzicht tuin met moestuincirkel en zicht op de kerk. 17 augustus 2015.