Blog 23. Reflectie op bezoek stinzenflora bij Kasteel Sypesteyn (Loosdrecht) en bij Kasteel Oud Poelgeest (Oegsgeest)

21 februari 2020
Tekst: Willem van Riemsdijk
Foto's: Trudy van Riemsdijk-Zandee (tenzij anders vermeld)

Het bezoeken van diverse terreinen met een interessante vegetatie stinzenplanten is niet alleen leuk maar ook leerzaam. Op 14 februari bezochten we Sypesteyn en op 15 februari Oud Poelgeest. Beide terreinen worden momenteel goed onderhouden en bezitten een stinzenflora, maar zijn heel verschillend van karakter. Beide  terreinen hebben een lange historie. 

Oud Poelgeest is gelegen langs de trekvaart van Haarlem naar Leiden en het riviertje de Vliet. Langs dit water zijn meer oude buitenplaatsen gelegen. Oud Poelgeest is rond 1725 gekocht door de medicus/bioloog/chemicus Herman Boerhaave. Hij plantte er veel bomen, maar de huidige bomen zijn van later datum (zie het boek Margreet Wesseling, Boerhaave Botanicus, 2018). Boerhaave, die verbonden was aan de Leidse universiteit en hoofd was van de botanische tuin heeft een niet onbelangrijke rol gespeeld bij de introductie van het Haarlems klokkenspel in Nederland. Rond de buitenplaats ligt momenteel een parkbos. 

Kasteel en park Sypesteyn zijn in de huidige vorm aangelegd door jonkheer Henri van Sypesteyn begin 1900. Sypesteyn ligt vlak bij de Loosdrechtse plassen terwijl Oud Poelgeest gelegen is op de geestgronden achter de duinen. Geestgronden zijn gronden waar duinzand is vermengd met klei en of veen. De bodem bij Sypesteyn zal venig zijn met waarschijnlijk ook wat klei, en zand zoals dat meer in de vechtstreek voorkomt (info zie de website. Het terrein op Sypesteyn ligt lager (dichter bij het grondwater) dan Oud Poelgeest. Om de grond geschikter te maken voor de tuin zal er in de loop van de tijd kalk door de grond zijn gemengd. Ook in de huidige tijd is men zich er van bewust dat het nodig is om aandacht te besteden aan de grond als men een rijke stinzenflora wenst.

Wat op beide terreinen ook te zien is, is dat Bramen en opslag van Hulstbomen en Taxus de stinzenflora kunnen verstikken. Op beide terreinen worden de bramen en de Hulst dan ook actief bestreden, zonder dat ze overal worden uitgeroeid. Een dichte begroeiing van Hulst is weliswaar desastreus voor de sinzenflora maar vele kleinere vogelsoorten trekt dit juist aan. Het is niet eenvoudig om een verwilderd stuk parkbos weer geschikt te maken voor een rijkere onderbegroeiing. Omgezaagde Hulst opslag zal al weer snel flink beginnen uit te lopen.

Bij Oud Poelgeest is te zien dat er al de nodige tijd in dit parkbos aan een vorm van bostuinieren wordt gedaan. Stinzenplanten worden aangeplant en bevorderd, en ongewenste opslag wordt bestreden. We zagen grotere groepen bloeiende Sneeuwklokjes en ook de Bosanemonen begonnen al te bloeien. Op plekken komt Daslook voor en ook Boshyacinten en er staan groepen met Narcissen, die nog niet bloeiden. De stinzenplanten groeien vermoedelijk vooral daar waar ze niet al te lang geleden zijn ingebracht en door menselijk ingrijpen de ruimte hebben gekregen om zich te ontwikkelen.

Op stukken van het terrein waar vermoedelijk minder intensief wordt getuinierd groeien geen of minder stinzenplanten. Het beeld wat ontstaat wordt deels bepaald door het beheer en deels door de activiteiten van inbreng, aanplant en verplanten van diverse soorten en deels door competitie tussen soorten en semi-natuurlijke verwildering. Men zou als doel kunnen kiezen voor grootschalige verwildering van een paar soorten, of inbrengen en in stand houden van een veel groter aantal soorten. 

Zoals de stinzenflora op Sypesteyn er nu bijstaat is het resultaat van 25 jaar inspanning van Henny van der Wilt die als vrouwelijke ‘tuinbaas’ leiding geeft aan het onderhoud van het terrein op Sypesteyn. Ze doet dit met hart en ziel en dat is te zien. Toen ze begon op Sypesteyn was er niet veel stinzenflora aanwezig. Op het terrein van Sypesteyn komen enkele kleinere weitjes voor met een waarlijk prachtig begroeiing van Sneeuwklokjes met daartussen – vermoedelijk – Boerenkrokussen. Op het moment van het bezoek was het bewolkt weer en alleen de sneeuwklokjes waren duidelijk zichtbaar. De weitjes zijn zo mooi in mijn ogen omdat de Sneeuwklokjes zich daar goed uitzaaien en daardoor vrij dicht en regelmatig verdeeld staan over het hele oppervlak van het weitje. Het oogt heel harmonisch en teer, en ook heel natuurlijk en in balans. De bodem, het licht, het vocht en de vegetatie zijn nu in en perfecte balans lijkt het.
Wat mij betreft hoort dit weitje tot de absolute top wat betreft sneeuwklokjes in Nederland. Het mooie van zo’n situatie is dat het niet al te moeilijk is dit in stand te houden, mits het goed wordt beheerd. Het is echter wel een kunst om dit te bereiken en er is ook tijd voor nodig. Interessant is dat een relatief klein oppervlak heel indrukwekkend kan zijn, vooral als het goed is ingepast in de rest van de omgeving.

Er wordt eind mei, begin juni gemaaid en het maaisel wordt afgevoerd. Eigen gemaakte verteerde bladaarde wordt over de grond gebracht. Er wordt voor gezorgd dat de grond los blijft of indien nodig los wordt gemaakt en er wordt indien nodig wat kalk toegevoegd. Henny van der Wilt is zich bewust van het gezegde ‘De bodem is de basis voor de bollen’.       

Op Sypesteyn komen veel verschillende soorten stinzenplanten voor, maar de meeste waren nu nog niet in bloei. Henny stuurde me nog een foto van bloeiende Bosanemonen die het, zo te zien, ook goed doen op Sypesteyn. Sypesteyn is dus zeker een bezoek waard, in het weekend is de tuin te bezoeken, zie de website voor details.