Epema State, vaak de parel van Ysbrechtum genoemd, kent een rijke geschiedenis die vermoedelijk teruggaat tot de 14e eeuw. Over de vroegste geschiedenis van het huis is weinig met zekerheid te stellen. Wanneer hier voor het eerst een gebouw werd opgetrokken, is niet precies bekend. De aanwezigheid van een stinswier op de locatie, doet vermoeden dat er al in de late middeleeuwen een stins heeft gestaan. De naam Epema is waarschijnlijk ontleend aan Epa Oedsma, die in 1449 voor het eerst in bronnen wordt genoemd Vanaf 1606 bewoonde de familie Albada de huidige state, die vanaf 1651 elf generaties lang in handen bleef van de geslachten Van Burmania, Rengers en Van Eysinga [1].
Het poortgebouw aan het einde van de lindelaan dateert uit 1652 en vormt de toegang tot het stateterrein. In de loop der eeuwen onderging de state meerdere verbouwingen en weerspiegelt zij verschillende bouwstijlen: van classicistische vormen in de 18e eeuw tot de fraaie neo-renaissance gevel uit 1894, ontworpen door Jurriaan Kok uit Den Haag.
Ook het omliggende park veranderde mee met de tijd. In 1822 gaf de beroemde tuinarchitect Lucas Pieter Roodbaard het terrein zijn landschappelijke karakter. Begin 20e eeuw werd het huidige wandelbos aangelegd, en eind 20e eeuw werd de sfeer van de oorspronkelijke aanleg hersteld.
In het vroege voorjaar tooien de ‘lanen van vermaak’ zich met een zee van bonte krokussen, die het gras in zachte tinten paars kleuren. Daarna verschijnt de ‘Keningin fan de stinzeblomkes’ – de bostulp – die langs het water en op het talud sierlijk wuiven in de wind, afgewisseld met gele anemonen en gevlekt longkruid. Deze eeuwenoude stinzenflora vormt een levend bewijs van de lange bewoningsgeschiedenis.
Sinds 2022 is Epema State eigendom van Stichting Stinze-Stiens, die zich inzet voor behoud en ontwikkeling van dit bijzondere erfgoed en de rijke stinzenvegetatie die het omringt. Momenteel wordt hard gewerkt aan een duurzaam toekomstplan voor de state. Naar verwachting kunnen de deuren te zijner tijd weer open, zodat ook het huis en het terrein hun verhalen opnieuw met bezoekers kunnen delen.
[1] 1. S. ten Hoeve, Epema-state IJsbrechtum. Leeuwarden, 1989, Radetzky, R. Epemastate. Huis van voorname families. Leeuwarden, 2013 en Radetzky, R. (2023). Bouwhistorisch rapport van Epemastate te IJsbrechtum. Leeuwarden.
